Εισήγηση του Προέδρου της Επιτροπής
Κοινωνικής Πολιτικής, Αλληλεγγύης και Απασχόλησης
της ΚΕΔΚΕ
Δημάρχου Συκεών Σίμου Δανιηλίδη
26/3/2008
Η μετανάστευση σχετίζεται άμεσα με τη Φτώχεια η οποία σε σημαντικό βαθμό είναι η αιτία της μετακίνησης πληθυσμών προς αναζήτηση καλύτερων συνθηκών ζωής ή ακόμη και της ίδιας της επιβίωσης. Σε ένα κόσμο που το χαρακτηρίζουν η ανισότητα στην κατανομή του πλούτου και του πληθυσμού η μετανάστευση είναι η λύση των απελπισμένων. Παράλληλα όλο και περισσότερο γίνεται αποδεκτό πως η μετανάστευση συνεισφέρει στη λύση για σημαντικά προβλήματα των κοινωνιών υποδοχής. Σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζουμε ως βασική παράμετρο της λύσης του δημογραφικού προβλήματος την μετανάστευση. Επίσης όλο και περισσότερες μελέτες αναγνωρίζουν τη συμβολή των μεταναστών στην οικονομική πρόοδο των χωρών υποδοχής. Χαρακτηριστικά η συμβολή των μεταναστών στην αύξηση του ΑΕΠ της χώρας μας το 2004 ήταν της τάξης του 2,5-2,8%, ενώ το 2006 οι μετανάστες συνέβαλαν στην αύξηση του ΑΕΠ στην Ισπανία κατά 0,6%.
Οι όροι εισόδου, εγκατάστασης και εργασίας υπηκόων τρίτων χωρών και η απλοποίηση των αντίστοιχων διαδικασιών από τις χώρες – μέλη της Ε.Ε, αποτελούν αντικείμενο διαβουλεύσεων στο εσωτερικό της Ένωσης. Ταυτόχρονα η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των κρατών – μελών αποτελεί πλέον μια μόνιμη διαδικασία με σκοπό την αποτελεσματικότερη διαχείριση των θεμάτων της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών. Σημειώνω το ενδιαφέρον της Γερμανίας να υιοθετήσει τη γαλλική ιδέα για τη δημιουργία «Χάρτας προστασίας της πολυπολιτισμικότητας» αλλά και τα σχετικά μέτρα που λαμβάνουν πολλές χώρες όπως π.χ. πρόσφατα τα 56 μέτρα της Ολλανδίας για την άμβλυνση της ξενοφοβίας.
Στη χώρα μας, δυστυχώς, βρισκόμαστε αρκετά πίσω στα θέματα της μετανάστευσης και της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών.
Παρά τις εξαγγελίες του Υπουργείου Εσωτερικών για την εφαρμογή ενός Ολοκληρωμένου Προγράμματος Δράσης με την ονομασία «Εστία», μέχρι σήμερα δεν έχει προωθηθεί τίποτε σχετικό.
Η ελλιπής μέριμνα για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, η αδήλωτη εργασία, η γραφειοκρατία και ο υπερβολικός χρόνος έκδοσης των αδειών παραμονής (πάνω από ένα έτος), σε συνδυασμό με την αποσπασματικότητα της μεταναστευτικής νομοθεσίας, εκθέτουν τη χώρα μας.
Η κατάσταση αυτή έχει επιπτώσεις και συνέπειες στις τοπικές κοινωνίες των πόλεων στις οποίες είναι εγκατεστημένοι μετανάστες. Τα ζητήματα της κοινωνικής συνοχής αναδεικνύονται ως κυρίαρχα στην πολιτική της αυτοδιοίκησης.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στη χώρα μας παράλληλα με την προσπάθεια που κάνει για ολοένα πιο σημαντικό ρόλο στο χώρο της κοινωνικής πολιτικής, διεκδικεί τη δυνατότητα για ουσιαστικό ρόλο στην υποστήριξη και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών.
Την τελευταία δεκαπενταετία, στην Ελλάδα, οι φορείς της Αυτοδιοίκησης αναλαμβάνουν όλο και πιο ενεργό ρόλο στη στήριξη της Απασχόλησης και στην ενίσχυση της Τοπικής Ανάπτυξη. Στην προσπάθεια σύγκλισης με το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο, που βασίζεται όλο και περισσότερο στην αποκέντρωση και στην δράση σε τοπικό επίπεδο, οι ΟΤΑ ιδρύουν και λειτουργούν δομές κοινωνικής στήριξης, κύρια μέσα από Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις.
Επενδύοντας τα τελευταία χρόνια η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Κοινωνική Πολιτική, την Πρόνοια, την Πρόληψη έχει πετύχει πολλαπλά οφέλη για την τοπική κοινωνία. Η κοινωνική μας πολιτική είναι πια πολυδιάστατη και ως προς τις δράσεις που αναπτύσσει και ως προς τους τρόπους παρέμβασης.
Ενδεικτικά και μόνο θα μπορούσα να σας αναφέρω μερικές δράσεις κοινωνικής πολιτικής που εφαρμόζει σήμερα η ΤΑ στην Ελλάδα. Ίδρυση και λειτουργία δομών υποστήριξης ανέργων για την επαγγελματική τους ένταξη, ενίσχυση απόρων και οικονομικά αδυνάτων, στήριξη των μονογονεϊκών οικογενειών, φροντίδα προσφύγων μεταναστών και παλιννοστούντων, παροχή υπηρεσιών στήριξης ηλικιωμένων ανθρώπων, λειτουργία δομών παιδικής προστασίας, εφαρμογή προγραμμάτων κοινωνικής ένταξης ή επανένταξης ανθρώπων με αναπηρίες, απεξαρτημένων και αποφυλακισμένων, προγράμματα προληπτικής ιατρικής, αγωγής - προαγωγής υγείας, κοινωνικής ευαισθητοποίησης παιδιών και νέων είναι ορισμένες από τις δράσεις μας.
Στο πλαίσιο των συνολικότερων προσπαθειών της ΤΑ για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού και της ενδυνάμωσης του κοινωνικού ιστού, σ’ ένα καθεστώς ίσων ευκαιριών, εντάσσεται και η υποχρέωση μας να εφαρμόσουμε δράσεις στήριξης των μεταναστών.
Ένας ισχυρός κοινωνικός ιστός που αποτρέπει τον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση οποιασδήποτε μερίδας των πολιτών αποτελεί στόχο κάθε δημοτικής αρχής που έχει θέσει εαυτόν στην υπηρεσία του συνόλου της τοπικής κοινωνίας.
Η ομαλή κοινωνική ένταξη των μεταναστών/ριών στον τόπο που κατοικούν και εργάζονται επιφέρει πολλαπλά και αμφίδρομα θετικά αποτελέσματα για τους ίδιους και για την κοινωνία υποδοχής. Τα θετικά αποτελέσματα της κοινωνικής ένταξης για την κοινωνία υποδοχής δεν εξαντλούνται στη στενή οικονομική συνεισφορά των εργαζόμενων αλλοδαπών αλλά περιλαμβάνουν τόσο την επαφή με τον πολιτιστικό πλούτο που αυτοί κουβαλούν από τις χώρες καταγωγής τους. Παράλληλα η κοινωνική ένταξη των μεταναστών εξομαλύνει τις δυσλειτουργίες και τα προβλήματα, όπως η μικρο-εγκληματικότητα, παραοικονομία κλπ που απορρέουν από την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό τους από τα κοινωνικά αγαθά.
Η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών με βάση τις αρμοδιότητες της ΤΑ στην Ελλάδα μπορεί να περιληφθεί σε 3 άξονες ενεργειών:
Α. Νομιμοποίηση της διαμονής στη χώρα
Β. Προαγωγή της συμμετοχής στα κοινά και της συλλογικής έκφρασης των μεταναστών
Γ. Κοινωνική στήριξη για την κοινωνική ένταξη
Ενδεικτικά σε κάθε άξονα μπορούν να περιληφθούν οι παρακάτω ενέργειες:
Α. Νομιμοποίηση της διαμονής στη χώραΜε βάση τη υπάρχουσα νομοθεσία οι Δήμοι και οι κοινότητες της χώρας έχουν την ευθύνη της παραλαβής των αιτήσεων έκδοσης αδειών διαμονής των μεταναστών που κατοικούν στην περιοχή ευθύνης τους, τον έλεγχο πληρότητας των απαιτούμενων δικαιολογητικών, τη διαβίβαση στην οικεία Περιφέρεια και την επίδοση στον / στην μετανάστρια της άδειας διαμονής μετά την έκδοσή της από την οικεία Περιφέρεια.
Η υπάρχουσα νομοθεσία έχει σημαντικά κενά που εντοπίζονται κύρια στη διαμονή των παιδιών των μεταναστών στη χώρα μας. Προς αυτή τη κατεύθυνση τόσο μεμονωμένοι Δήμοι όπως ο Δήμος Συκεών, όσο και η ΚΕΔΚΕ έχουν προχωρήσει στη έκδοση σχετικών ψηφισμάτων με τα οποία ζητούν την τροποποίηση της νομοθεσίας με «…ίσες ευκαιρίες για όλα τα παιδιά που γεννιούνται και μεγαλώνουν στη φιλόξενη
χώρα μας».
Παράλληλα προβληματική αποδεικνύεται η εφαρμογή της υπάρχουσας νομοθεσίας έκδοσης αδειών διαμονής λόγω της τεράστιας καθυστέρησης των Περιφερειών στην έκδοσή τους. Ο κανόνας δυστυχώς είναι οι άδειες να εκδίδονται αφού έχουν ήδη λήξη, γεγονός που υπονομεύει τη νόμιμη διαμονή των μεταναστών στη χώρα, τους θέτει σε καθεστώς ομηρίας, τους καθιστά ευάλωτους στις σχέσεις τους με το Ελληνικό Δημόσιο και ακυρώνει κάθε έννοια προγραμματισμού της προσωπικής και οικογενειακής τους ζωής. Για την ορθή εφαρμογή της υπάρχουσας νομοθεσίας, τόσο μεμονωμένοι Δήμοι, όσο και η ΚΕΔΚΕ προχωρούν στην έκδοση σχετικών ψηφισμάτων διαμαρτυρίας προς τις Περιφέρειες και το Υπουργείο Εσωτερικών.
Β. Προαγωγή της συμμετοχής στα κοινά και της συλλογικής έκφρασης των μεταναστώνΗ σύσταση τοπικών συλλογικών οργάνων των μεταναστών με τη μορφή Τοπικών Συμβουλίων Μεταναστών προωθεί σημαντικά τις προσπάθειες για κοινωνική ένταξη των μεταναστών. Πρόκειται για δράση που αποσκοπεί στην ενεργοποίηση της ίδιας της ομάδας που απειλείται από τον κοινωνικό αποκλεισμό στην κατεύθυνση της διεύρυνσης της συμμετοχής της στο κοινωνικό γίγνεσθαι.. Ταυτόχρονα όμως είναι και μια δράση που προάγει την ειρηνική συνύπαρξη όλων των κατοίκων, ανεξάρτητα από την εθνική τους προέλευση, σ’ ένα καθεστώς ίσων ευκαιριών και ανοχής στη διαφορετικότητα.
Τα Τοπικά Συμβούλια Μεταναστών αποτελούν μια σημαντική πηγή ανατροφοδότησης για το σχεδιασμό ποιοτικότερων και αποτελεσματικότερων δράσεων κοινωνικής πολιτικής και ενσωματώνουν στην οπτική των αιρετών οργάνων της Αυτοδιοίκησης την οπτική των ίδιων των μεταναστών.
Παράλληλα Τοπικά Συμβούλια Μεταναστών συμβάλουν στη σταδιακή εμπλοκή των μεταναστών στις διαδικασίες συλλογικής δράσης και αντιπροσώπευσης και θα αποτελέσουν πολύτιμη εμπειρία για την μελλοντική άσκηση των πολιτικών δικαιωμάτων των μεταναστών που προβλέπεται να θεσμοθετηθούν στο αμέσως επόμενο διάστημα, ίσως στις Δημοτικές εκλογές του 2010, σύμφωνα με σχετική δήλωση του Υπουργού Εσωτερικών που έγινε στις 23/8/2006.
Γ. Κοινωνική στήριξη για την κοινωνική ένταξηΣε αυτόν τον άξονα εντάσσονται όλες οι ενέργειες υποστήριξης της κοινωνικής ένταξης που εφαρμόζει η ΤΑ όπως ενδεικτικά αναφέρθηκαν προηγούμενα. Όλες οι υπηρεσίες και οι δομές κοινωνικής υποστήριξης όπως τα Συμβουλευτικά Κέντρα, οι δομές στήριξης της απασχόλησης, οι Βρεφονηπιακοί σταθμοί, τα ΚΑΠΗ κλπ οφείλουν να εντάξουν στους εξυπηρετούμενους τους, χωρίς διακρίσεις τους μετανάστες που κατοικούν στην περιοχή ευθύνης τους. Επίσης οφείλουν να πάρουν ειδικά μέτρα ενίσχυσης της πρόσβασης των μεταναστών στις υπηρεσίες τους. Παράλληλα η ΤΑ οφείλει να προάγει και να παρακολουθήσει τη δυνατότητα πρόσβασης των μεταναστών στους βασικούς θεσμούς κοινωνικοποίησης, όπως είναι η εκπαίδευση, η πρόσβαση σε μηχανισμούς εκμάθησης της γλώσσας της χώρας υποδοχής και η διευκόλυνση της πρόσβασης στην εργασία και στην κοινωνική ασφάλιση, η εξασφάλιση και η παρακολούθηση της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας.
Αγαπητές κυρίες, αγαπητοί κύριοι
Στην Ελλάδα στη συλλογική μας συνείδηση έχουμε ισχυρές μνήμες μετανάστευσης. Οι περισσότερες οικογένειες έχουμε ακόμη και σήμερα μέλη στο εξωτερικό. Πολλές φορές αυτές οι μνήμες είναι ιδιαίτερα τραυματικές καθώς συνδέονται και με βίαιες – υποχρεωτικές μεταναστεύσεις όπως αυτές που βίωσαν οι πρόσφυγες πρόγονοί μας τη δεκαετία του 1920.
Με αυτές τις μνήμες αλλά και με την πολιτική βούληση της δημιουργίας μίας κοινωνίας ισότητας και αλληλεγγύης, μιας κοινωνίας ευημερίας και προόδου για όλους, η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα κινείται στην κατεύθυνση της ανάληψη όλο και περισσότερων πρωτοβουλιών για την προάσπιση των δικαιωμάτων των μεταναστών στο παραπάνω πλαίσιο.